Hərfi tərcümə: Həqiqi dost yanlışlıqlarda tanınır (pis gündə). Mənbə: Enni
Amicus verus — rara avis.
Hərfi tərcümə: Sadiq dost — nadir quşdur. Mənbə: Plavt
Amicus verus cognoscitur amore, more, ore, re
Həqiqi dost sevgiylə, münasibətlə, sözlə, işlə tanınır.
Amicus (mihi) Plato, sed magis amica veritas.
Hərfi tərcümə: Platon mənim dostumdur, həqiqət daha böyük dostdur. (Platon mənim dostumdur, amma həqiqət daha vacibdir) Mənbə: Aristotel
Amor caecus.
Hərfi tərcümə: Məhəbbət kordur.
Amoris vulnus sanat idem, qui facit.
Eşq yarasını (bu yaranı) vuran müalicə edir.
Amor non est medicabilis herbis.
Hərfi tərcümə: Məhəbbət otlarla müalicə olunmur.
Animis opibusque parati
Ürəyimizlə və əməlimizlə hazırıq.
Aquila non captat muscas.
Qartal milçək tutmur.
Aquilam volare doces
Hərfi tərcümə: Sən qartala uçmaq öyrədirsən.
Ars longa, vita brevis
İncəsənət əbədidir, həyat qısa.
Artes molliunt mores.
İncəsənət xasiyyəti yumşaldır.
Audentes fortuna juvat.
Hərfi tərcümə: Qoçaqlara tale yardım edir. Mənbə: Vergili, "Eneida" (X, 284)
Aurea mediocritas.
Hərfi tərcümə: Qızıl orta.
Aut bene, aut nihil.
Hərfi tərcümə: Ya yaxşı, ya heç nə.
Aut Caesar, aut nihil
Ya Sezar, ya heç nə. Çezare Borcanın devizi.
Ave Caesar, imperator, morituri te salutant.
Hərfi tərcümə: Salam, Sezar, imperator, ölümə gedənlər səni salamlayır.
(Roma qladiatorlarının imperatora yönəltdikləri salamlama)
[redaktə] B
Barba crescit, caput nescit.
Hərfi tərcümə: Saqqalı çıxıb, amma ağlı yoxdur.
Barba non facit philosophum.
Hərfi tərcümə: Saqqal filosof olmağa bəs eləmir.
Beati hispani, quibus vivere bibere est.
"Yaşamağı içməyə bərabər tutan ispanlar xoşbəxtdirlər" Şərh: İspan dilində "v" hərfinin "b" kimi tələffüz olunmasına eyham vurulur.
Beati pauperes spiritu.
Ruhu kasıb olanlar müqəddəsdir. Mənbə: Vulqata, Matvey 5:3
Beatus, qui prodest, quibus potest.
Bacardığı hər kəsə yardım edən kəs xoşbəxtdir.
Bene qui latuit bene vixit.
Nəzərə çarpmadan yaşayan yaxşı yaşayır. Ovidi, Tristia, III.iv.25
Benefacta male locata malefacta arbitror.
Hərfi tərcümə: Layiq olmayana edilən yaxşılığı mən pislik hesab edirəm. Mənbə: Siseron
Bis dat, qui cito dat.
Hərfi tərcümə: Tez ödəyən ikiqat ödəyir. Mənbə: Publili Sir
Bis repetita non placent
Təkrarçılıq yaxşı qarşılanmır. Mənbə: Horatsi, Ars Poetica 365
Bona diagnosis, bona curatio.
Yaxşı diaqnoz, yxşı müalicə.
Bona valetudo melior est quam maximae divitiae.
Yaxşı sağlamlıq ən böyük var-dövlətdən bahadır.
Boni pastoris est tondere pecus, non deglubere.
Yaxşı çoban qoyunu qırxanda onun dərisini soymur. Şərh: Roma imperatoru Tiberi öz canişinlərinə müraciətlə.
[redaktə] C
Caedite eos. Novit enim Dominus qui sunt eius.
Hərfi tərcümə: Öldürün onları. Allah özü onu tanıyanları tanıyır. Digər tərcümədə: Hamısını öldürün. Allah özü ayırd edəcək. Albiqoy Xaç yürüşləri zamanı Bezye qətliamından əvvəl abbat Arnold Amorinin dediyi güman edilir.
Caesarem decet stantem mori.
Hərfi tərcümə: Sezara ayaq üstə ölmək yaraşır. Mənbə: Svetoninin imperator Vespasianın son sözləri haqqında verdiyi məlumat.
Carmina morte carent
Hərfi tərcümə: Şeirlər ölümsüzdür.
Carpe diem
Hərfi tərcümə: (Hər) Günü tut Mənbə: Horatsi, "Odalar" (I, 11.8)
Carthago delenda est (Carthaginem esse delendam)
Hərfi tərcümə: Karfagen dağıdılmalıdır. Mənbə: Plutarx. Böyük Mark Portsi Katonun Roma senatındakı çıxışından.
Calamitas virtutis occasio.
Hərfi tərcümə: Kasıblıq igidliyə səbəb olur. Mənbə: Seneka
Carpamus dulcia: nostrum est, quod vivis: cinis et manes et fabula fies.
Hərfi tərcümə: Gəlin həyatın şirinliyini dadaq: onun üçün yaşayırıq, sonra isə biz toza, ruha, mifə çevriləcəyik. Persi, Sat., v. 151
Casus ordinarius
Adi hadisə.
Casus extraordinarius
Qeyri-adi hadisə.
Cedo nulli
"Mən heç kimə güzəştə gedirəm."
Cibi condimentum est fames
"Aclıq hər yeməyə ədviyyatdır."
Citius, altius, fortius!
Hərfi tərcümə: Sürətlə, yüksəyə, səylə! Şərh: 1913-cü ildən Olimpiya oyunları hərəkatının şüarı.
"Vətəndaşların harmoniyası şəhərlərin divarları kimidir."
Conscientia mille testes.
Hərfi tərcümə: Vicdan — min şahiddir.
Consuetudo est altera natura
Vərdiş - ikinci xasiyyətdir.
Contra spem spero.
Hərfi tərcümə: Ümidsiz ümid edirəm.
Corruptio optimi pessima.
Hərfi tərcümə: Yaxşının yıxılması — ən qəddar yıxılmadır.
Credo quia absurdum est.
Hərfi tərcümə: İnanıram, çünki absurddur. Mənbə: Tertullian
Cui bono
Kimə sərf eləyir? Mənbə: Siseron, "Ameriyalı Rossinin müdafiəsi üçün çıxış", XXX, 84
Cuique suum.
Hərfi tərcümə: Hər kəsə özünə görə.
Cum tacent clamant.
Hərfi tərcümə: Susanda, qışqırırlar.
[redaktə] D
Damnant, quod non intelegunt
Hərfi tərcümə: İrad tuturlar, çünki başa düşmürlər.
De gustibus non est disputandum
Tərcüməsi: Zövqlər müzakirə olunmur.
De minimis non curat praetor. (və ya rex, ya da lex)
Tərcüməsi: "Səlahiyyət sahibləri" (və ya "hökmdar", ya da "qanun") "əhəmiyyətsiz şeylərə diqqət yetirmirlər."
De mortuis aut bene, aut nihil
Hərfi tərcümə: Ölülər haqqında ya yaxşı, ya heç nə.
Debes, ergo potes
Hərfi tərcümə: Məcbursansa, deməli bacararsan.
Decipimur specie recti.
Hərfi tərcümə: Biz həqiqət görüntüsünə inanırıq. Mənası: Xarici görünüş aldadıcı ola bilər. Mənbə: Horatsi, "Poeziya elmi"
Deo Vindice.
Tərcüməsi: Tanrı bizim qoruyucumuz. Amerika Konfederativ Ştatlarının şüarı.
Deorum injuriae Diis curae.
Tərcüməsi: Allahlara qarşı təhqirə görə allahlar özləri qisas alsınlar.
Deus lo vult!
Tərcüməsi: Allah bunu istəyir! Şərh: Səlibçilərin şüarı.
Dictum factum
Hərfi tərcümə: Deyilib - edilib.
Dictum sapienti sat est.
Deyilən söz müdrikə kifayətdir. Mənası Azərbaycan dilindəki "Arifə bir işarə" deyiminə müvafiqdir.
Divide et impera
Hərfi tərcümə: Parçala və hökm et. Mənbə: Yuli Sezar
Docendo discimus
Hərfi tərcümə: Öyrədərək, öyrənirik.
Dominus Illuminatio Mea.
Tərcüməsi: Tanrı mənim işığımdır. Şərh: Oksford Universitetinin devizi; Psalm 27.
Donec eris felix multos numerabis amicos. / Tempora si fuerint nubila solus eris.
Tərcüməsi: Yaxşı gündə dostun çox olar. / Pis gündə tək qalarsan. Mənbə: Ovidi, Tristia I,9,5-6
Ducunt volentem fata, nolentem trahunt.
Tərcüməsi: Tale irəli getmək istəyənləri aparır, istəməyənləri - sürüyür.
Dulce et decorum est pro patria mori.
Tərcüməsi: Vətən üçün ölmək əziz və şərəflidir.
Şərh: Adətən müharibə memoriallarında yazılır. I Dünya müharibəsində
həlak olmuş ingilis şairi Vilfred Ouen bu fikri "qədim yalan"
adlandırırdı. Mənbə: Horatsi, Odalar III, 2, 13.
Dum docemus, discimus
Hərfi tərcümə: Nə qədər ki, öyrədirik, öyrənirik.
Dum spiro, spero
Hərfi tərcümə: Nə qədər ki, nəfəs alıram, ümid edirəm.
Dum vivimus, vivamus!
Tərcüməsi: Yaşadığımız müddətdə, qoyun yaşayaq!
Dum vita est, spes est.
Tərcüməsi: Nə qədər ki, həyat var, ümid var.
Dum vixi tacui, mortua dulce cano.
Tərcüməsi: Yaşayarkən mən lal idim, öldükdən sonra gözəl mahnı oxuyuram. Şərh: Adətən musiqi alətlərinin, daha çox klavişli alətlərin üzərində yazılır. Alətin hazırlandığı ağaca işarədir.
Duobus litigantibus, tertius gaudet.
Tərcüməsi: İki nəfər mübahisə edəndə, üçüncüsü sevinir.
Dura lex, sed lex
Hərfi tərcümə: Qanun sərtdir, amma bu qanundur.
[redaktə] E
Electa una via, non datur recursus ad alteram
Hərfi tərcümə: Bir yol seçənə başqa yolla getməyə icazə verilmir.
Elephantum ex musca facis
Hərfi tərcümə: Milçəkdən fil düzəldirsən.
Epistola non erubescit
Hərfi tərcümə: Kağız qızarmır. Mənbə: Siseron
Errare humanum est, ignoscere divinum
Hərfi tərcümə: Səhv etmək insana xasdır, bağışlamaq ilahiyə. Mənbə: Siseron
Errare humanum est, stultum est in errore perseverare.
Səhv etmək insana xasdır, amma öz səhvlərində təkid etmək axmaqlıqdır.
Eruditio aspera optima est
Hərfi tərcümə: Sərt tərbiyə - ən yaxşısıdır.
Et tu autem, Brute!
Hərfi tərcümə: Sən də mi, Brut! Mənbə: Yuli Sezar (Şekspirin Sezarın adına çıxardığı sözlər)
Ex libris
Hərfi tərcümə: Kitablardan
Ex nihilo nihil fit
Hərfi tərcümə: Heç nə heç nədən yaranmır. Mənbə: Rene Dekart
Ex tempore
Tələbata görə.
Exitus letalis
Ölümcül sonluq.
Experientia est optima magistra
Təcrübə — ən yaxşı müəllimdir.
[redaktə] F
Faber est suae quisque fortunae
Hərfi tərcümə: Hər kəs öz taleyinin dəmirçisidir ("yaradıcısıdır” mənasında). Mənbə: Appi Klavdi Sek
Fabricando fit faber.
Hərfi tərcümə: Təcrübə mükəmməlləşdirir.
Facilis descensus Averno
Hərfi tərcümə: Cəhənnəmə düşmək asandır.
Fama crescit eundo
Hərfi tərcümə: Şayiələr dolaşdıqca böyüyür.
Fas est et ab hoste doceri
Hərfi tərcümə: Düşməndən də öyrənmək olar. Mənbə: Ovidi, Çevrilmələr
Feci quod potui, faciant meliora potentes
Hərfi tərcümə: Bacardığımı etdim, kim bacarırsa daha yaxşısını etsin.
Felix qui potuit rerum cognoscere
Hərfi tərcümə: Xoşbəxt [o kəsdir ki,] şeylərin səbəbini başa düşür. Mənbə: Vergili, Georgica 2, 490.
Ferox verbis
Hərfi tərcümə: Sözdə qəhrəman.
Ferro ignique!
Hərfi tərcümə: Odla və qılıncla!
Festina lente
Hərfi tərcümə: Asta tələs. Mənbə: Oktavian Avqustun şüarı.
Hərfi tərcümə: Qoy ədalət bərqərar olsun və dünya dağılsın. Mənbə: Müqəddəs Roma İmperatoru I Ferdinand
Fiat justitia ruat caelum
Hərfi tərcümə: Qoy ədalət bərqərar olsun və səma yıxılsın.
Fide, sed qui, vide.
Hərfi tərcümə: Etibar et, amma bax kimə.
Finis coronat opus
Hərfi tərcümə: Sonluq – işin tacıdır.
Fluctuat nec mergitur
Hərfi tərcümə: Yırğalanır, amma batmır. Mənbə: Paris şəhərinin gerbində yazılmış şüar.
Fortasse erit, fortasse non erit
Hərfi tərcümə: Bəlkə olacaq, bəlkə də olmayacaq.
Fortes fortuna iuvat
Hərfi tərcümə: Tale cəsurları sevir.
Fortis cadere, cedere non potest
Hərfi tərcümə: Cəsur adam yıxılar, amma təslim olmaz.
Fortiter in re, suaviter in modo
Hərfi tərcümə: İşdə sərt, davranışda yumşaq.
Fortuna est caeca
Hərfi tərcümə: Tale kordur. Mənbə: Siseron
Fortuna amicos parat, inopia amicos probat.
Hərfi tərcümə: Tale dostları hazırlayır, ehtiyac onları sınayır.
[redaktə] G
Gallia est omnis divisa in partes tres
Tərcüməsi: "Qalliya üç hissəyə bölünüb." Mənbə: Yuli Sezarın "Qalliya müharibəsinə şərhlər"inin ("Commentarii de Bello Gallico") ilk cümləsi.
Gaudeamus igitur iuvenes dum sumus
Tərcüməsi: "Nə qədər ki, gəncik bundan həzz almalıyıq." Mənbə: Köhnə alman tələbə mahnısının sözləri. Hazırda bir sıra qərb universitetlərinin devizidir.
Gutta cavat lapidem non bis, sed saepe cadendo; sic homo fit sapiens non bis, sed saepe legendo.
Tərcüməsi: "Damla daşı iki dəfə yox, çox düşməklə yonur, eynilə insan
da iki kitab oxumaqla yox, çox kitab oxumaqla müdrik olur." Mənbə: Cordano Bruno, "Məşəl" (Il Candelaio)
[redaktə] H
Habent sua fata libelli
Tərcüməsi: Kitabların öz taleyi var Mənbə: Terensian Mavr
Haec studia adolescentiam alunt, senectutem oblectant, secundas res ornant, adversis solatium ac perfugium praebent
Tərcüməsi: Elmlə məşğul olmaq gəncləri qidalandırır, yaşlıları
fərəhləndirir, xoşbəxtlikdə bəzək, bədbəxtlikdə sığınacaq olur Mənbə: Siseron, "Arxinin müdafiəsinə”, VII, 16
Haud semper errat fama
Şayiələr həmişə səhv etmir
Hectorem quis nosset, felix si Troja fuisset?
Tərcüməsi: Troya xoşbəxt olsaydı, Hektoru kim tanıyardı? Mənbə: Ovidi
Hic bibitur
Tərcüməsi: Burada içirlər.
Hic mortui vivunt, hic muti loquuntur
Tərcüməsi: Burada ölülər yaşayır, burada lallar danışır Mənbə: Qədim universitet kitabxanalarının divarlarındakı yazı.
Historia est magistra vitae
Tərcüməsi: Tarix — həyat müəllimidir. Mənbə: Siseron, "Orator haqqında”, II, 9, 36
Historiam nescire hoc est semper puerum esse
Tərcüməsi: Tarixi bilməmək — həmişə körpə qalmaq deməkdir Mənbə: Siseron
Hoc unum scio, quod nihil scio
Tərcüməsi: Mən bilirəm ki, heç nə bilmirəm Mənbə: Diogen
Homines quo plura habent, eo cupiunt ampliora
Tərcüməsi: İnsanlar çox şeyə sahib olduqca, daha da artığını istəyirlər Mənbə: Seneka
Homo homini lupus est
Tərcüməsi: İnsan insanın canavarıdır. Mənbə: Plavt
Homo ornat locum, non locus hominem
Tərcüməsi: İnsan yeri bəzəyir, yer insanı yox
Homo proponit, sed deus disponit.
Tərcüməsi: İnsan niyyət edir, allah bərqərar edir.
Homo sum et nihil humani a me alienum puto
Tərcüməsi: Mən insanam və insana xas olan heç nə mənə yad deyil. Mənbə: Publi Terensi
Honores mutant mores, sed raro in meliores
Tərcüməsi: Şan-şöhrət xasiyyəti dəyişir, amma nadir hallarda yaxşıya doğru
Honoris causa
Tərcüməsi: xidmətlərinə görə
Horribile dictu!
Tərcüməsi: Dilə gətirmək qorxuludur!
Humanitatis optima est certatio
Tərcüməsi: Ən alicənab yarış — insaniyyətdə yarışmaqdır
